محتوای مقاله

وَ أَوْحى‏ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُونَ * ثُمَّ كُلي‏ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُكي‏ سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلاً يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ* (1) 

در ادامه تدبر در آیات الهی، نکات دیگری از زنبور عسل با کمک از تخصص دکتر شهرستانی برای شما عزیزان متذکر می شویم، این دکتر عزیز، سالهای سال در این رشته تخصصی فعالیت و خدمت کرده و تخصص خود را از قبل از انقلاب اسلامی از دانشگاهی در شهر بنِ آلمان داشته اند.

• بر خلاف مشهور عسل مدفوع زنبور نیست، بلکه زنبور شهد را بوسیله خرطوم و دهان از روی گل ها جمع و به کیسه ی عسلی که در داخل شکمش قرار دارد انتقال داده {که غیر از مسیر غذای اوست و خاص جمع آوری شهد است} و پس از آنکه کیسه مزبور پر شد (ظرفیت کیسه عسلی ۴۰ میلی گرم) به کندو برگشته، از راه دهان و خرطوم آنرا در داخل سلول های شش ضلعی سانها خالی کرده و انبار می کند. بعد از آن زنبور هایی که قادر به بیرون رفتن نیستند و یا شب که همه زنبورها در داخل کندو هستند. دوباره با خرطوم خود شهد را به داخل شکم مکیده و با جذب آب و شکستن قندهای چند کربنه به وسیله آنزیم های ترشحی از معده خود آنرا به عسلی تیره تبدیل می کنند و دوباره در همان سلول ذخیره می کنند.
• زنبور عسل فقط در حال پرواز قادر به دفع مدفوع است به همین جهت هرگز در داخل کندو مدفوع نمی کند ولو اینکه یک ماه یا بیشتر نتوانند کندویش را ترک نماید.
• هر گاه حیوان کوچکی مانند پروانه یا زنبور زرد وارد کندو شود زنبور های عسل رویش ریخته نیشش زده و آنرا می کشند . پس از کشتن هم جسدش را به خارج کندو حمل و در نقطه ای دور از کندو پرتاب می کنند ولی اگر حیوانی که وارد کندو شد ه بزرگ باشد مانند موش زنبور ها آنرا پس از نیش زدن و کشتن نمی توانن به خارج کندو حمل کنند. برای اینکه جسد مزبور در کندو نگندد و باعث تعفن نگردد وی را مومیایی می نمایند. بدین طریق اگر آن جسم سالها در کندو باقی بماند هرگز نپوسیده و بویی از خود نخواهد داد. {برای مدعی اندیشه، تفکر در این امور لازم است که این مواد مومیایی که این مقدار نقش تعیین کننده در تناسب نظام زنبور و محصول آنرا دارد، چرا نزد زنبور هست و چگونه زنبور عسل از ابتدا این ماده و اثر اعجازگونه آنرا می دانسته و به حسن تدبیر آن را به کار برده، در حالی که در بشر بعد از تجارب و تحقیق زیاد این کشف حاصل شده که ماده و روش مومیایی چگونه است}
• یک نکته فوق العاده شگفت آور؛ همه زنبورهای یک بچه به محض خروج از کندو همراه ملکه شان، تمام خاطرات مربوط به کندوی سابق از مغزشان شسته می شود بطوری که زنبورها دیگر قادر به بازگشت به کندویشان نیستند. تنها وقتی که ملکه شان به دلیلی کشته شود یا ما عمداً ملکه را از داخل بچه برداریم خاطرات کندوی سابق دوباره به مغزشان برگشته و می توانند به کندوی خود برگردند. {شاید این بازگشت خاطرات تحت شرایط خارجی و کنترلی، بخشی از همان الهام دورنی باشد نه صرف حافظه و الا حافظه زنبور تابع ملکه نیست و جناب دکتر اینجا جالب است که حتی اشاره نکرده از ترس و ... بلکه گفته است نمی توانند به کندو سابق برگردند گویی تغییر بنیادی کرده اند در حالی که ظاهرا همان زنبور سابق اند و این احتمال وسعت همان الهام غریزی را بالا می برد}
• زنبور عسل دارای ۵ عدد چشم است، دو عدد چشم مرکب که در دو طرف سر قرار داشته و در زنبور نر هر یک تقریباً از ۱۰۰۰۰ چشم ساده و در کارگر و ملکه هر یک ۵۰۰۰ چشم ساده تشکیل می شوند و بعلاوه ۳ عدد چشم ساده که در وسط پیشانی هایشان قرار دارد.
• آزمایش هایی که برای محاسبه و اندازه گیری همه ی عواملی که گرده افشانی گلهای درختان میوه و انواع شبدرها انجام شده نشان داده که بطور متوسط ۱ درصد مجموع گرده افشانی ها را باد و ۶ درصدش را همه ی حشرات بجز زنبور عسل و ۹۳ درصد باقیمانده را زنبور عسل به تنهائی انجام می دهد.(2) بنابراین بدون زنبور عسل، گیاهان و درختانی که برای گرده افشانی به این نشانه الهی وابسته اند نابود خواهند شد و انسان ها منبع غذا و حتی اکسیژن خود را از دست می دهند و به قول اینشتین انسان فقط 4 سال بدون زنبورعسل زنده خواهد ماند. (3) لذا ما در نفس کشیدن هم باید از زنبور تشکر کنیم و خالق زنبور را شکر گذار باشیم.
• اگر زنبورعسل نباشد میزان کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی به شدت کاهش می یابد و طبق نظر کارشناسان محصولات کشاورزی به 25 درصد کاهش میابند یعنی زنبورعسل نقش مستقیم در تولید 75 درصد محصولات کشاورزی مورداستفاده انسان را دارد. در سال 1999 محققان دانشگاه کرنل امریکا نقش زنبورعسل در تولید محصولات کشاورزی آمریکا را بالغ بر 14.6 میلیارد دلار برآورد کردند.(4) رقم بسیار چشم گیری است.
• هر زنبور قادر است در تمام مدت عمرش حدود ۳۰ کیلومتر پرواز کند و جمعاً تا ۲۵ /۱ گرم شهد روی گل ها را جمع آوری کند. {پس اهل اندیشه باید وقتی برای فکر دراین بگذارند که چگونه خالق حکیم مقدار تولید مثل این حیوان و میزان نیاز به کار آنها و جمعیت کندوی آنها و نیاز کندو و محیط را جملگی هماهنگ کرده و اگر کم تولد بودند چه تاثیر فاجعه باری به دنبال داشت و این کثرت زنبور چه برکات ارزشمندی دارد که بشر از تحصیل آن با همه تکنولوژی روز ناتوان است.} و خوب است بدانیم یک ملکه متوسط در اولین سال زندگیش حدود ۱۷۰۰۰۰ عدد تخم می گذارد. و این کثرت حکمتی شگرف در توازن محیط و نیازها داشته است و رشد زنبور هم بسیار سریع و شگفت آور است.(5)
• کرک های روی بدن زنبور بهره وری را چندین و چند برابر می کنند و در واقع همه بیش از خود زنبور، مدیون کرک زنبور هستیم، اما خب عده ایی می گویند؛ بی خیال این کرکها هم اتفاقی بوده. بله برای کسی که خود زنبور و بال زدنش در حالی که 200بار در ثانیه به شیوه چرخش دار بال می زند، و میزان کم و کیف فعالیتش و کیفیت تهیه عسل شفابخش، کیفیت خاص نگهداری از کارخانه تولید عسلش و نحوه سازمانی بهداشت در کندو و خلاصه همه شگفتی های او که کتابهایی به خود اختصاص داده، همه و همه را اتفاقاتی پشت اتفاقات می پندارد، شانسی بودن کرک وافزایش بهره وری چشم گیر آن چیز عجیبی نیست. نگاه تنگ او کل این بهشت زیبای زمین و هارمونی آن را محصول باد و شانس می پندارد.

       پی نوشت؛

1. النحل؛ 68-69
2. از ابتدا تا این جا همه موارد با بهره از کتاب زنبور عسل و پرورش آن (اثر دکتر نعمت الله شهرستانی) بود. (به نقل از سایت اتحادیه سراسری زنبورداران ایران زمین)
3. com
4. همان
5. با استفاده از؛ زنبور عسل و پرورش آن (اثر دکتر نعمت الله شهرستانی) (به نقل از سایت اتحادیه سراسری زنبورداران ایران زمین) یا از زندگی زنبورها تالیف پروفسور کارل بن بریش که برنده ی جایزه ی نوبل شده است و دکتر شهرستانی آنرا ترجمه کرده اند.
6. "۴۸ درس از زندگی زنبور عسل"، مقاله ایی از شبکه اینترنتی آفتاب

برای تحقیق در مورد عسل می توان به این کتاب ها مراجعه کرد:  (نقل از درس طب استاد ضیائی، مدرسه فقاهت) 

• التحفة الرضویة فی مجرّبات الامامیة ص 126 مطلب 57،
• کتاب زنبور عسل نوشته ی موریس مترلینگ،
• کتاب اسراری از زندگی حیوانات نوشته ی عباسعلی محمودی، صفحات 66 تا 72 مبحث زبان زنبوران عسل.
• کتاب اکولوژی در جهان حشرات تألیف پریوش حلم سرشت و اسماعیل دلپیشه، از صفحه ی 52 تا 78.
• کتاب عسل درمانی، تألیف الهام وفایی
• کتاب زنبور درمانی، گردآوری و ترجمه توسط مهندس بهار صالح نژاد که درمان با استفاده از محصولات زنبور عسل را معرفی می کند.
• عسل درمانی، نوشته ی دکتر محمد دریایی.
• کتاب از زندگی زنبورها نوشته ی پروفسور کارل بن بریش که برنده ی جایزه ی نوبل شده است و دکتر مهندس نعمت الله شهرستانی آن را ترجمه کرده است.
• مروری بر کلیات طب سنتی ایران، چاپ دهم. ص 221 مبحث حلو (طعم شیرین.)