محتوای مقاله

*وَ مِنْ آياتِهِ مَنامُکُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ابْتِغاؤُکُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ في‏ ذلِکَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ* ترجمه؛ و از نشانه های او خواب شما در شب و روز است و تلاش و کوششتان برای بهره گیری از فضل پروردگار (و تأمین معاش) در این امور نشانه هایی است برای آنان که گوش شنوا دارند! (1)

در این نوشتار بنا بود به جنبه علمی خواب بیشتر بپردازیم تا به خواست خداوند مقدمه ایی بشود برای تامل و تحقیق بیشتر شما دوستان عزیز تا بتوانیم جنبه های بیشتری از آفرینش الهی را درک کنیم؛
از آنجا که تخصصی در این زمینه نداشتم از اطلاعات تخصصی اینترنت کمک گرفتم؛

""خواب برای سلامت و بازسازی سیستم اعصاب، سیستم ایمنی و سیستم عضلانی اسکلتی انسان‌ها و جانوران اهمیت دارد. خواب داری مراحلی است که هر یک از آنها را باید فرد بگذراند تا به خواب عمیقی فرو رود.
مطالعات بیشتر بر روی خواب انسان نشان داده است که خواب از یک سری مراحل گذر می‌کند که الگوهای امواج مغزی در هر مرحله با یکدیگر متفاوتند.

خواب دو نوع عمده دارد :
الف: خواب بدون حركت سريع چشمها Non - REM
در اين حالت مغز آرام بوده ولي بدن حركت ميکند در اين هنگام هورمونها آزاد شده و وارد سيستم گردش خون مي شوند و بدن به ترميم خستگي ها و فرسودگي هاي حاصل از فعاليت هاي روزانه مي پردازد.
ب: خواب با حركت سريع چشمها REM؛ كه سرتاسر شب چند بار اتفاق مي افتند. دراين نوع خواب كه حدودا يك پنجم زمان خوابيدن را به خود اختصاص ميدهد مغز بسيار فعال بوده و ماهيچه‌هاي بدن در حال استراحت هستند و چشمها به سرعت به چپ و راست حركت مي كنند. این آخرین مرحله خواب است و به بیداری وصل می شود.

شروع خواب
در خلال نخستین مراحل خواب، ما هنوز نسبتاً بیدار و هشیار هستیم. در این مرحله مغز امواجی تولید می‌کند به نام امواج بتا که کوچک و سریع هستند. به مرور که مغز شروع به آرامش یافتن می‌کند، امواج کندتری به نام امواج آلفا شوند.

اولین قسمت خواب non-REM است. در این خواب ماهیچه‌ها بی حس نیستند.
وقتی بیدار و فعال هستیم، مغز امواج بتا صادر می‌کند. دامنه این امواج ضعیف و فرکانس آنها بین 15 تا 17 سیکل بر ثانیه است. وقتی چشم‌هایمان را می‌بندیم و پیش از خواب رفتن دراز می‌کشیم، مغز امواج آلفای زیادی می‌فرستد. امواج آلفا دامنه ضعیف و فرکانسهای بین 8 تا 13 سیکل بر ثانیه دارند.
مرحله اول شروع چرخه خواب و نسبتاً مرحله سبک و خفیفی از خواب است. مرحله اول را می‌توان به صورت دوره گذار بین بیداری و خواب در نظر گرفت. در مرحله اول، مغز امواج تتا تولید می‌کند که امواجی با دامنه بلند و خیلی کند هستند. این مرحله از خواب، تنها مدّت زمانی کوتاهی در حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. تبدیل امواج آلفا به امواج تتا می‌تواند حالت خواب آور به دنبال آورد.

مرحله دوم؛
پس از 30 تا 40 دقیقه خواب در مرحله اول ، در سراشیبی مراحل دوم ، سوم و چهارم خواب می‌افتیم.
دومین مرحله خواب تقریباً ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. مغز شروع به تولید امواج منظم و سریعی می‌کند که به نام دوک‌های خواب معروفند. دمای بدن شروع به کاهش و ضربان قلب شروع به کندشدن می‌کند. یک مرحلهٔ ناهشیار است که خواب رونده به راحتی بیدار می‌شود.

مرحله سوم؛
مرحله سه و چهار عمیق‌ترین مراحل خواب هستند. پس از این مرحله قسمت دوم خواب REM آغاز می‌شود. امواج مغزیِ عمیق و کند به نام امواج دلتا در خلال مرحله ۳ خواب شروع به پدیدار شدن می‌کنند. مرحله ۳، دوره گذار بین خواب سبک و خواب بسیار عمیق است.
حدود پانزده دقیقه بعد وارد مرحله سوم خواب می‌شویم که علامت آن وقوع فعالیت امواج دلتا با ارتفاع بالا (و فرکانس کمتر از 3،5@ هرتز) است.

مرحله چهارم؛
مرحله‌ای که بیدار شدن از آن دشوار است. در این مرحله امواج دلتا کند می‌شوند، تعداد آنها به نیم تا دو سیکل در ثانیه می‌رسد و در این لحظه است که بزرگترین دامنه را دارند.

مرحله پنجم، خواب REM؛
مرحله آخر در چرخه خواب REM نام دارد و این نام به خاطر حرکات سریع کره چشم که در این مرحله اتفاق می‌افتد، روی آن گذاشته شده است. در دوره خواب REM مغز امواج تقریبا سریع و با دامنه ضعیف تولید می‌کند. این امواج به امواج تولید شده در خواب سبک مرحله اول شباهت دارند.
در خلال خواب REM، تنفس سریع‌تر می‌شود، ضربان قلب تندتر می‌شود، عضلات دست و پا بی‌حرکت و ماهیچه ها شل می‌گردند. یک نوزاد بیشتر از ۸۰ درصد کل خوابش را در خواب REM است."" (2)
"توانایی یادگیری در این نوع خواب است که بهبود پیدا می کند و این نوع خواب نقش مهمی در پیشرفت ذهنی دارد و آن شامل ورزش دادن به مغز کودک زودرس است." (3)

"در تمام مدت شب، چرخه های خواب فرد از مرحله یک به مراحل دو و سه و نهایت به مرحله چهار می رود و مجدد از مرحله چهار به مراحل دو و سه می رسد تا دوباره چرخه را از سر بگیرد. در بزرگسالان این چرخه چهار تا پنج بار در هر شب رخ می دهد و هر چرخه یک ساعت و نیم طول می کشد." (4)

در اصل همین خواب حتی بدون مراحل آن باید تامل کرد که این چه سیستم و مکانیزمی است که بدن را با حالتی شبیه بیهوشی و مرگ موقت به آرامشی اضطراری فرا می خواند و فرد در برابر آن تقریبا انتخابی ندارد و الا بسیاری کودکان و افراد ضعیف و حریص، جسم خود را با ترک خواب به تباهی می کشاندند.
اگر کسی خیال کند این مکانیزم یک پدیده ساده است و مکانیزم هایی مثل بینایی و بویایی و اعصاب وشنوایی و چشایی را نیز ساده بیانگارد، فردی ساده لوح خواهد بود. پیچیدگی حاکم بر این سیستم ها به حدی است که امکان اتفاقی بودن این سیستم ها یا تکامل طبیعی آنها مثل امکان تولید خودبخودی یک تلفن همراه دوربین دار 550 مگا پیکسلی است و بیشتر از آن. خود امواج شاید ساده تصور شوند اما مغز تولید کننده آنها در مقدار معین و مراحل مرتب را، مجاز نیستیم ساده بیانگاریم.

پاسخی که تکاملی ها سعی می کنند به این مسئله روشن بدهند این است که؛ سیستم زیستی با چیزی مثل قطعات تلفن همراه تفاوت دارد. اما این ادعایی است که اهل مطالعه علت بطلانش را می دانند؛ چرا که زیست پدید آورنده مهندسی ها و مکانیزم ها نخواهد بود بلکه زیست رشد و تکثیر و ترمیم دارد نه تولید کمالات زنجیره ایی تا رسیدن به یک سیستم پیچیده و دقیق، به عبارت دیگر تنها فرق سیستم زیستی با تلفن همراه این است که زیست تکثیر و تولید مثل دارد و این کمکی برای بقای کمالات است اما هیچ ارتباطی با تولید کمالات ندارد، یعنی در این جهت که جهت اصلی یک مکانیزم کامل است بین زیست و نقاشی و ترکیب تلفن همراه فرقی نیست بجز اینکه زیست بدلیل ریشه ژنتیکی در آن هزاران هزار بار پیچیده تر است. بنابراین سیستم های زیستی نگهدارنده کمال می توانند باشند نه ایجاد کننده آنها، لذا این کمالات در جهت ایجاد و پدید آمدنشان، مثل ترکیب کمالات تلفن همراه و و قطعات آن است با این فرق که ترکیب زیستی-ژنتیکی بارها و بارها پیچیده تر است.

پی نوشت؛

1. الروم؛ 23 – ترجمه موسوی همدانی
2. با بهره تقریبا کامل از سایت دانشنامه روانشناسی
3. farzand.net
4. سایت دانشنامه روانشناسی + farzand.net